“शेअर बाजार”, जनमानसात अगदी सर्वानाच मोहवून टाकणारी जागा. लवकरात लवकर पैसे वाढवून मिळतात अशी ख्याती असलेली ही जगातील सर्वात मोठी बाजारपेठ आहे. असे पैसे वाढवण्यासाठी विचार आणि अभ्यास करूनच यात उतरणे गरजेचे आहे.

शेअर बाजार ही एक अशी जागा आहे जिथे विविध व्यवसाय भांडवल उभारण्यासाठी येतात, गुंतवणूकदार त्यांची संपत्ती वाढवण्यासाठी येतात आणि व्यापारी झटपट कमाई करण्यासाठी येतात. हे असे ठिकाण आहे जेथे सार्वजनिकरित्या व्यापार करणाऱ्या कंपन्या त्यांचे शेअर्स लोकांना विकून भांडवल उभारू शकतात. हे शेअर्स कंपनीमधील मालकीच्या भागाचे प्रतिनिधित्व करतात आणि भागधारकाला काही अधिकार देतात. या अधिकारांमध्ये महत्त्वपूर्ण निर्णयांवर मत देण्याचा आणि कंपनीच्या नफ्यातील काही भाग लाभांशाच्या स्वरूपात प्राप्त करण्याचा अधिकार समाविष्ट होतो.

शेअर बाजार पैसे गुंतवण्याचे अनेक पर्याय उपलब्ध करून देते. परंतु ही गुंतवणूक विश्लेषणासह करणे फायदेशीर ठरते.
शेअर बाजार गुंतवणुकीमध्ये तांत्रिक विश्लेषण ,मूलभूत विश्लेषण करून गुंतवणुक केल्यास गुंतवणूकदाराला अधिक फायदा होतो. अश्या विश्लेषणाच्या आधारे गुंतवणूकदाराने शेअर खरेदी किंवा विक्री करण्याबद्दल निर्णय घ्यावा.
स्टॉक्स, या नावाने देखील ओळखले जाते इक्विटी शेअर कंपनीमध्ये अंशात्मक मालकी दर्शवते. शेअर बाजार हे असे ठिकाण आहे जिथे गुंतवणूकदार अशा गुंतवणूक करण्यायोग्य मालमत्तेची मालकी खरेदी आणि विक्री करू शकतात. आर्थिक विकासासाठी कार्यक्षमतेने कार्य करणारा शेअर बाजार महत्त्वाचा घटक मानला जातो, कारण ते कंपनी चे मालकी हक्क त्वरीत प्राप्त करण्याची क्षमता प्रदान करते.
शेअर बाजार मागणी आणि पुरवठा या तत्त्वावर चालतो. कंपनीच्या शेअर्सचे मूल्य त्यांच्या मागणीवरून ठरवले जाते. जेव्हा पुरवठ्यापेक्षा मागणी जास्त असते तेव्हा शेअर्सची किंमत वाढते आणि जेव्हा मागणीपेक्षा जास्त पुरवठा असतो तेव्हा किंमत कमी होते.

भारतातले दोन शेअर बाजार

भारतात एकापेक्षा जास्त स्टॉक एक्सचेंज कार्यरत आहेत. या स्टॉक एक्सचेंज द्वारे शेअर खरेदी करणारे आणि विक्रेते यांना एकत्र येण्यासाठी आणि खरेदी विक्री करण्यासाठी एक व्यासपीठ मिळते. त्याच बरोबर या व्यासपीठावर कंपनीची इत्यंभूत माहिती उपलब्ध असते. ज्यामुळे खरेदी करण्यापूर्वी गुंतवणूकदार त्याबाबत निर्णय घेऊ शकतो. अश्या विविध स्टॉक एक्सचेंजमुळे भारतीयांना भारतासोबतच भारताबाहेरच्या शेअर मध्ये गुंतवणूक करणे शक्य होते. जसे की, कोणी भारतीय गुंतवणूकदार एखाद्या अमेरिकन कंपनी चे शेअर भारतात बसून खरेदी करू शकतो. आणि त्या कंपनी चे मालकी हक्क प्राप्त करून घेतो. भारतातील दोन सर्वात मोठे स्टॉक एक्सचेंज म्हणजे BSE आणि NSE. यावर भारतातील मोठ्या प्रमाणावरचे व्यवहार पार पडतात.

शेअर बाजार – घटक

त्याचसोबत स्टॉक ब्रोकर्स, पोर्टफोलिओ व्यवस्थापक, स्टॉक विश्लेषक आणि गुंतवणूक बँकर्सदेखील स्टॉक मार्केटशी संबंधित महत्वाचे घटक आहेत. यामध्ये प्रत्येकाची एक अद्वितीय भूमिका आहे.

स्टॉक ब्रोकर्स

स्टॉक ब्रोकर्स हे गुंतवणूकदारांच्या वतीने सिक्युरिटीज खरेदी आणि विक्री करतात. त्यांच्याकडे सेबी नी इश्यू केलेला त्यासंबंधी परवाना उपलब्ध असतो. तो नसेल तर अश्या ब्रोकर सोबत व्यवहार करणे टाळा. हे ब्रोकर्स गुंतवणूकदारांच्या वतीने स्टॉकची खरेदी आणि विक्री करून स्टॉक एक्सचेंज आणि गुंतवणूकदार यांच्यात मध्यस्थ म्हणून काम करतात.

पोर्टफोलिओ व्यवस्थापक

हे असे व्यावसायिक आहेत जे क्लायंटसाठी पोर्टफोलिओ किंवा सिक्युरिटीज मोठ्या प्रमाणावर गुंतवतात. हे व्यवस्थापक विश्लेषकांकडून शिफारसी घेतात आणि पोर्टफोलिओसाठी खरेदी किंवा विक्रीचे निर्णय घेतात.म्युच्युअल फंड कंपन्या,हेज फंड, आणि पेन्शन योजना पोर्टफोलिओ व्यवस्थापकांच्या क्लुप्त्यांचा आधार घेतलेला निर्णय बरोबर आहे की चुकीचा हे ठरवण्यासाठी मदत घेतात. आणि त्यांची धोरणे निश्चित करतात.

स्टॉक विश्लेषक

स्टॉक विश्लेषक संशोधन करतात आणि सिक्युरिटीज खरेदी, विक्री किंवा होल्ड म्हणून रेट करतात. त्यांचे हे संशोधन ग्राहकांना आणि इच्छुक पक्षांना प्रसारित केले जाते. ज्यावरून ते स्टॉक खरेदी करायचे की विकायचे हे ठरवण्यासाठी गुंतवणूकदारांना एक दिशा मिळू शकते.

गुंतवणूक बँकर्स

हे व्यावसायिक विविध क्षेत्रातील कंपन्यांचे प्रतिनिधित्व करतात. यामध्ये खाजगी कंपन्या ज्या IPO द्वारे सार्वजनिक होऊ इच्छितात किंवा प्रलंबित विलीनीकरण(Merger) आणि अधिग्रहणांमध्ये (Acquisition) झालेल्या किंवा होणाऱ्या कंपनीचा समावेश होतो.

शेअर गुंतवणुकीमध्ये अजून एक महत्वाची भूमिका बजावणारी गोष्ट म्हणजे शेअर बाजार निर्देशांक. भारतात दोन प्रमुख शेअर बाजार निर्देशांक आहेत. ते म्हणजे सेन्सेक्स आणि निफ्टी. हे दोन निर्देशांक काय आहेत ते खाली अधिक तपशीलाने पाहू या:

सेन्सेक्स म्हणजे काय?

सेन्सेक्स प्रथम 1986 मध्ये सादर करण्यात आला आणि तेव्हापासून तो भारतातील सर्वात मोठ्या प्रमाणावर अनुसरलेला स्टॉक मार्केट निर्देशांकांपैकी एक आहे.
इथे अश्या प्रकारच्या कंपनीच्या शेअरचा समावेश होतो ज्या बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज (BSE) वर नोंदवल्या गेलेल्या सर्वात अधिक मूल्यांकन असलेल्या ३० कंपनी आहेत. त्या शेअर चे मूल्यांकन करून हा निर्देशांक ठरतो. या निर्देशांकाचा उपयोग भारतीय शेअर बाजारासाठी बेंचमार्क म्हणून केला जातो. आणि याच्याद्वारे भारतीय इक्विटी बाजाराची एकूण कामगिरी प्रतिबिंबित होते.

निफ्टी म्हणजे काय?

निफ्टी निर्देशांकामध्ये नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज NSE वर नोंदवल्या गेलेल्या सर्वात अधिक मूल्यांकन असलेल्या ५० कंपन्यांच्या कामगिरीचे प्रतिनिधित्व करतो.

यावरून आपण असे समजू शकतो की जेव्हा जेव्हा या ३० किंवा ५० स्टॉक्सच्या किमतीत चढ-उतार होतो तेव्हा सेन्सेक्स आणि निफ्टी त्यानुसार हलतो. पोर्टफोलिओ कामगिरीसाठी आणि भारतीय शेअर बाजाराच्या एकूण आरोग्याचा मागोवा घेण्यासाठी हे निर्देशांक हा एक बेंचमार्क आहेत.

ही गुंतवणूक फायदेशीर दिसत असली तरी पूर्ण माहिती घेऊनच तुम्ही अश्या गुंतवणुका करा. आणि संभाव्य धोक्या पासून वाचा.