fbpx

क्रेडिट आणि क्रेडिटचे प्रकार

आपण कोणत्याही बँकेकडून कर्ज घेतो तेव्हा त्याला क्रेडिट घेतो असं देखील म्हणले जाते. पण क्रेडिट म्हणजे फक्त गृह कर्ज किंवा वाहन कर्ज नव्हे तर त्या मध्ये इतरही अनेक प्रकारांचा समावेश होतो. ते आपण या सदरामध्ये बघुयात.

क्रेडिट हे डेटर (कर्ज घेणारा) आणि क्रेडिटर (कर्ज देणारा) यांच्यातील कराराचे प्रतिनिधित्व करते. कर्जदार कर्जदाराला व्याजासह आणि परतफेड न केल्यास लागू होणाऱ्या दंडाची परतफेड करण्याचे वचन देतो. मानववंशशास्त्रज्ञ डेव्हिड ग्रेबर यांच्या डेट: द फर्स्ट 5000 इयर्स या पुस्तकातीळ उल्लेखानुसार क्रेडिट प्रदान करणे ही मानवजातीच्या उदयापासून चालू असलेली प्रथा आहे.

क्रेडिटचे अनेक प्रकार आहेत. सामान्य उदाहरणांमध्ये वाहन कर्ज, गहाण खातं, वैयक्तिक कर्ज आणि क्रेडिट लाइन यांचा समावेश होतो. सोप्या शब्दात सांगायचे झाल्यास, जेव्हा बँक किंवा इतर वित्तीय संस्था कर्जदाराला काही रक्कम, काही वेळेसाठी, व्याजदराने परतफेड करण्याच्या करारास अनुसरून प्रदान करते त्यास क्रेडिट म्हणले जाते.

क्रेडिट कार्ड हे आजच्या क्रेडिटचे सर्वात सोपे उदाहरण आहे.  क्रेडिट कार्डमुळे ग्राहकांना क्रेडिटवर काहीही खरेदी करता येते. कार्ड जारी करणारी बँक खरेदीदार आणि विक्रेत्यामध्ये मध्यस्थ म्हणून काम करते. खरेदी करताना बँक खरेदीकर्त्याच्या वतीने पूर्वनिर्धारित मर्यादेपर्यंत रक्कम विक्रेत्यास देऊ करते. आणि परतफेडीच्या तारखेला खरेदीकर्त्यानी तेवढी रक्कम बँकेला देणे अपेक्षित असते अन्यथा अतिरिक्त व्याज आकारण्यात येतो.

त्याचप्रमाणे, जर खरेदीदार विक्रेत्याकडून उत्पादने किंवा सेवा प्राप्त करतात ज्यांना सेवा घेण्याच्या वेळेस पॆसे देणे अनिवार्य नसते, हा देखील क्रेडिटचे एक प्रकार आहे. यालाच “बाय नॉव – पे लेटर(BNPL)” म्हणले जाते. उदाहरणार्थ, जेव्हा आपण झोमॅटो, स्विगी सारख्या प्लॅटफॉर्म वरून जेवण ऑर्डर करतो तेव्हा Simpl सारखे अॅप BNPL सेवा पुरवतात. आणि महिना अखेरीस किंवा ठरलेल्या क्रेडिट कालावधी नंतर वापरकर्त्यास एकत्र बिल पाठवतात.

क्रेडिट चे मुख्य ३ प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत.

१. रिव्हॉल्व्हिंग क्रेडिट:

क्रेडिट लाइन हा क्रेडीटचा एक प्रकार आहे ज्या मध्ये पूर्वनिर्धारित थ्रेशहोल्ड लिमिट सेट केलेली असते. यामध्ये पूर्वनिर्धारित लिमिट पर्यंत क्रेडिट सुविधेचा वापर  केला जाऊ शकतो. यामध्ये नियमित किमान देयके समाविष्ट असू शकतात, परंतु सहसा, निश्चित परतफेडीचे वेळापत्रक नसते. उदाहरणार्थ, एक  क्रेडिट कार्ड आहे कारण तेथे मर्यादा (क्रेडिट कार्ड मर्यादा) आहे आणि तुम्ही ती मर्यादा संपेपर्यंत तुम्ही ते वापरत राहू शकता (नंतर मर्यादा जास्त शुल्क लागू होते). दुसरे उदाहरण म्हणजेच HELOC (होम इक्विटी लाइन ऑफ क्रेडिट).

२. इंस्टॉलमेंट (हप्ता):

इंस्टॉलमेंट कर्ज हा क्रेडिटचा आणखी एक प्रकार आहे. यामध्ये ठराविक कालावधीसाठी निश्चित पेमेंट शेड्यूल ठरवलेले असते. या कर्जाचे उदाहरण म्हणजे  वाहन कर्ज. कर्ज पूर्ण फेडले जाईपर्यंत कर्जदारास ठराविक अंतराने (उदा. रु. २,५०० प्रति महिना) पैसे भरावे लागतात. याच्या इतर उदाहरणांमध्ये तारण, गृह  कर्ज आणि मुदत कर्ज यांचा समावेश आहे.

३. ओपन क्रेडिट

ओपन क्रेडिट मध्ये प्रत्येक कालावधीसाठी संपूर्ण पेमेंट करणे आवश्यक आहे. जसे की कोणत्या कर्जाचे प्रति महिना पैसे भरणे. या प्रकारामध्ये ठरलेल्या  कमाल रकमेपर्यंत कर्ज मिळू शकते, परंतु  प्रत्येक कालावधीच्या शेवटच्या दिवशी कर्जाऊ घेतलेला पूर्ण निधी भरणे आवश्यक आहे. याचे एक उदाहरण म्हणजे मोबाईल फोनचे बिल — सिमकार्ड कंपनीद्वारे तुम्ही दरमहा फोन कॉल करू शकता, संदेश पाठवू शकता आणि डेटा वापरू शकता आणि महिन्याच्या शेवटी, तुम्ही वापरलेल्या सेवांसाठी तुम्हाला पैसे द्यावे लागतात (कोणत्याही अतिरिक्त वापर शुल्कासह ). दुसरे उदाहरण म्हणजे युटिलिटी बिल (जसे की तुमच्या घरातील विजेचे बिल).

थोडक्यात म्हणजे, खरेदीकर्त्यासाठी बँक किंवा इतर वित्तीय संस्थांसारख्या मध्यस्थांच्या मदतीने क्रेडिटची व्यवस्था केली जाऊ शकते. व्यावसायिक जग सुरळीत चालण्यामध्ये  क्रेडिट हा एक महत्त्वाचा भाग आहे.

ऋता कुलकर्णी
ऋता कुलकर्णी
ऋता ही कायदेतज्ज्ञ असून तिने आर्थिक व्यवहारांचे ज्ञान सुलभ होऊन ते सामान्य मराठी माणसांपर्यंत पोहोचावे म्हणून अर्थसाक्षरता नावाचा उपक्रम चालू केला आहे.

वाचनीय असे काही

error: Content is protected !!