भारतातील विविध प्रकारची बँक खाती

बँक खाते हे सर्वात सोपे आणि सुरक्षित आर्थिक साधन आहे. आपली बचत आणि रोख रक्कम बँकेत जमा करून आपण ती सुरक्षित ठेवू शकता. तसेच, बँका आपल्या जमा रकमेवर व्याज देतात, जे आपल्या पैशांवर परतावा मिळवून देते. भारतात विविध प्रकारची बँक खाती उपलब्ध आहेत, प्रत्येकाची स्वतःची वैशिष्ट्ये आणि फायदे आहेत. आपल्या गरजेनुसार आपण योग्य प्रकारचे बँक खाते निवडू शकता.

बचत खाते

बचत खाते हे भारतातील सर्वात सामान्य प्रकारचे बँक खाते आहे. तुमच्या नियमित बचतीसाठी हे खाते उत्तम पर्याय आहे. तुम्ही तुमच्या पगाराचा काही भाग किंवा इतर उत्पन्न या खात्यात जमा करू शकता आणि त्यावर बँकेकडून व्याज मिळवू शकता. बचत खात्यासोबत तुम्हाला सहसा ATM कार्ड, चेकबुक आणि इंटरनेट बँकिंग यासारख्या सुविधा देखील मिळतात. यामुळे तुम्ही तुमची रक्कम जमा करणे, काढणे आणि व्यवहार करणे सोयीस्कर होते. बचत खात्यातून तुम्ही रोख रक्कम काढू शकता तसेच तुमच्या बिल्स भरणे, ऑनलाइन खरेदी करणे इत्यादी गोष्टी देखील करू शकता.

बचत खाते निवडताना तुम्ही काही गोष्टी लक्षात घ्या. वेगवेगळ्या बँका वेगवेगळे व्याज दर देतात, म्हणून तुलना करून सर्वोत्तम व्याज दर देणाऱ्या बँकेचे खाते निवडा. तसेच, काही बँका न्यूनतम शिल्लक राखण्याची अट ठेवतात आणि खाते उघडण्यासाठी किंवा व्यवहारासाठी शुल्क आकारतात. तुमच्या गरजा आणि वापराच्या सवयीनुसार योग्य ते बचत खाते निवडा.

चालू खाते

चालू खाते हे बचत खात्यापेक्षा वेगळे असून ते व्यवसायासाठी अधिक उपयुक्त आहे. चालू खात्यात आपण वारंवार पैसे जमा करू शकता आणि काढू शकता. या खात्यांवर मिळणारा व्याज दर अगदी नगण्य असतो किंवा बहुतेक वेळेस चालू खात्यावर व्याज मिळतच नाही परंतु व्यवसायांच्या चेक आणि ऑनलाइन व्यवहारांसाठी ही खाती सोयीस्कर असतात. सध्याच्या बँकिंग व्यवस्थेत, अनेक बँका वेगवेगळ्या प्रकारची चालू खाती देतात ज्यात वेगवेगळ्या शुल्क रचनेवर आणि फायद्यांवर भर दिला जातो. आपल्या व्यवसायाच्या गरजेनुसार आणि व्यवहारांच्या स्वरूपानुसार योग्य चालू खाते निवडणे आवश्यक आहे.

मुदत खाते

मुदत ठेव ही तुमच्या बचतीवर हमखास परतावा मिळवण्याची एक उत्तम योजना आहे. यात तुम्ही ठराविक रक्कम बँकेत ठराविक कालावधीसाठी जमा करता. या कालावधीत तुम्ही जमा केलेली रक्कम काढू शकत नाही. मात्र, या कालावधीअंती तुम्हाला एक निश्चित रक्कम दिली जाते. मुदत ठेवीचे व्याज दर हे बचत ठेवी पेक्षा जास्त असतात. जमा केलेली रक्कम जितके जास्त दिवस ठेवली जाते तितकाच व्याजाच दरही जास्त मिळतो. दीर्घकालीन आर्थिक उद्दिष्टांसाठी जसे मुलांचे शिक्षण, लग्नखर्च किंवा निवृत्तीची तयारी करण्यासाठी मुदत ठेव हा उत्तम पर्याय ठरतो. मुदत खाते दोन प्रकारचे असतात:

पहिला प्रकार असतो तो सामान्य मुदत ठेव. यात तुम्ही एक ठराविक रक्कम बँकेत ठराविक कालावधीसाठी जमा करता. ही कालावधी संपल्यानंतर तुम्हाला मुळ रक्कम आणि त्यावरील व्याज मिळते. या कालावधीन दरम्यान तुम्ही पैसा काढू शकत नाही किंवा त्यावर चेक लिहू शकत नाही. सोप्या शब्दांत सांगायचे तर ही एक सुरक्षित ठेव आहे ज्यावर तुम्हाला निश्चित परतावा मिळतो.

दुसरा प्रकार म्हणजे “पुनर्निवेश मुदत ठेव.” यात देखील तुम्ही ठराविक कालावधीसाठी रक्कम जमा करता. पण एका खास गोष्टीमुळे ही मुदत ठेव वेगळी ठरते – दर ठराविक कालावधीने (तीन महिने, सहा महिने, इत्यादी) मिळणारे व्याज ठेवीच्या रकमेत जोडले जाते आणि मग मुद्दल आणि व्याज मिळून होणाऱ्या एकत्रित रकमेवर पुढच्या कालावधीसाठी व्याज मिळते. या चक्राकार व्याजामुळे तुमची बचत वेगाने वाढण्यास मदत होते.

आवर्ती ठेव खाते 

या खात्यात आपण दर महिन्याला एक निश्चित रक्कम जमा करू शकता. एका विशिष्ट कालावधीनंतर, आपल्याला जमा केलेली रक्कम व्याजासह मिळते.

पगाराचे बँक खाते

हे खाते नोकरी करणार्‍या लोकांसाठी आहे. कंपनी कर्मचाऱ्यांचा पगार या खात्यात जमा करते. पगार खात्यावर अनेक सुविधा मिळतात जसे की ATM कार्ड, ऑनलाइन बँकिंग, इत्यादी.

डिमॅट खाते

हे खाते शेअर्स आणि इतर सिक्युरिटीज धारण करण्यासाठी वापरले जाते. डिमॅट खात्यात शेअर्सचे भौतिक प्रमाणपत्रे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात ठेवले जातात.

नॉन-रेसिडेंट ऑर्डिनरी बँक खाते

अनिवासी सामान्य खाते (NRO) हे भारताबाहेर राहणाऱ्या भारतीयांसाठी विशेष प्रकारचे बँक खाते आहे. या खात्याद्वारे परदेशात राहणाऱ्या भारतीयांना भारतात मिळणारे उत्पन्न जमा करणे आणि व्यवस्थापन करणे सोयीचे होते. हे उत्पन्न मालकीच्या मालमत्तेवरील भाडे, पेन्शन, किंवा भारतातील गुंतवणुकीवर मिळणारे व्याज असू शकते.

NRO खात्यात जमा केलेली रक्कम भारतीय रुपयांमध्ये असते. परदेशात कमावलेली रक्कम भारतात पाठवल्यानंतर त्याचे रुपयांमध्ये रूपांतर केले जाते. NRO खात्यावर काही निर्बंध असतात जसे तुम्ही भारतातून पैसे बाहेर पाठवू शकत नाही परंतु भारतातील खर्चासाठी वापरू शकता.

नॉन-रेसिडेंट एक्सटर्नल बँक खाते

खाते म्हणजे भारताबाहेरील देशात राहणाऱ्या भारतीय नागरिकांद्वारा उघडले जाणारे विशेष प्रकारचे बँक खाते आहे. हे खाते परदेशात मिळवलेले उत्पन्न भारतात आरामशीर आणि सुरक्षित रीत्या जमा करण्यासाठी उपयुक्त आहे. NRE खात्यात तुम्ही परदेशी चलनात जसे अमेरिकन डॉलर, युरो इत्यादी जमा करू शकता. या खात्यावर मिळणाऱ्या व्याजावर भारतात कर भरणे लागत नाही.

NRE खात्याची आणखी काही फायदे आहेत. तुम्ही या खात्यातून भारतात तुमच्या कुटुंबाना पैसे पाठवू शकता. तसेच, भारतात मालमत्ता खरेदी करण्यासाठी किंवा एखादा व्यवसाय सुरू करण्यासाठीही तुम्ही या खात्यातील रक्कम वापरू शकता. गुंतवणूक करतानाही NRE खाते उपयुक्त ठरते.

बँक खाते निवडताना विचारात घेण्याच्या गोष्टी:

• आपल्या गरजा काय आहेत
• बँकेने दिलेल्या व्याजदरांची तुलना करा
• बँकेने दिलेल्या सुविधांचा विचार करा
• बँकेचे शुल्क आणि दंड
• बँकेची ग्राहक सेवा