fbpx

व्हिसलब्लोइंग आणि आर्थिक गुन्हांची नोंदणी

आजच्या गुंतागुंतीच्या व्यावसायिक जगात, आर्थिक व्यवस्था स्थिर ठेवण्यासाठी कंपनीने प्रामाणिक आणि जबाबदार असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यातील एक महत्वाचा भाग म्हणजे व्हिसलब्लोइंग आणि आर्थिक गुन्ह्यांची नोंदणी करणे होय. कंपनी अंतर्गत कोणत्याही फसवणुकीची माहिती आधीच कोणत्या कर्मचाऱ्याला समजल्यास त्यांनी ती उच्च व्यवस्थापनास वेळेत कळवली तर कंपनी पुढील कोणत्याही मोठ्या संभाव्य धोक्यापासून वाचू शकते. व्हिसलब्लोइंग इतके महत्त्वाचे का आहे हे आपण या सदरात बघुयात.

व्हिसलब्लोइंग म्हणजे एखाद्या कंपनीतील चुकीची, अनैतिक वर्तणूक किंवा बेकायदेशीर क्रियाकलापांची माहिती संबंधित अधिकारी किंवा लोकांसमोर उघड करणे. फसवणूक, घोटाळा, मनी लाँडरिंग आणि इनसाइडर ट्रेडिंग यासारख्या आर्थिक गुन्ह्यांचा पर्दाफाश करण्यासाठी ही एक शक्तिशाली यंत्रणा म्हणून काम करते.  या गुन्हांमुळे व्यवसाय, गुंतवणूकदार आणि संपूर्ण समाजावर दूरगामी परिणाम होऊ शकतात. अशा प्रकारचे गैरवर्तन प्रकाशात आणून, व्हिसलब्लोअर व्यक्ती गुन्हेगारांना त्यांच्या कृतींसाठी जबाबदार धरण्यात आणि न्याय मिळवून देण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

व्हिसलब्लोइंग हे कंपन्यांमधील लपलेल्या इतर कोणाच्या लक्षात येत नसणाऱ्या समस्यांवर प्रकाश टाकण्यासारखे आहे. जेव्हा एखाद्या कंपनीमध्ये काम करणाऱ्या लोकांना काही नियम मोडले जात आहेत किंवा काही गोष्टी बरोबर काम करत नाहीयेत अश्या काही चुकीच्या गोष्टी लक्षात येतात, तेव्हा ते त्याबद्दल कोणालातरी सांगू शकतात. यामुळे कंपनीला मोठ्या समस्या होण्यापूर्वी त्या समस्यांचे निराकरण करण्यात मदत होते. या समस्यांची लवकर तक्रार करून, व्हिसलब्लोअर्स  कंपनीला अधिक अडचणींपासून जसे की पैसे गमावण्यापासून किंवा कंपनीमध्ये गुंतवणूक करणाऱ्या लोकांचा विश्वास गामावण्यापासून   रोखतात.

शिवाय, व्हिसलब्लोइंग अनैतिक वर्तन आणि चुकीच्या कृतींविरूद्ध प्रतिबंधक म्हणून काम करते. यामुळे कर्मचारी आणि अधिकारी यांना गैरवर्तन खपवून घेतले जाणार नाही आणि त्वरित आणि निर्णायक कारवाई केली जाईल असे सूचित होते. आर्थिक गुन्ह्यांना संबोधित करण्याचा हा सक्रिय दृष्टीकोन संस्थांमध्ये सचोटी, प्रामाणिकपणा आणि नैतिक आचरणाची संस्कृती निर्माण करण्यास मदत करतो, ज्यामुळे भविष्यातील उल्लंघनांची शक्यता कमी होते आणि भागधारकांमध्ये विश्वास वाढतो. कर्मचाऱ्यांना भीतीशिवाय बोलण्यासाठी सक्षम करून, कंपनीची अंतर्गत नियंत्रण यंत्रणा मजबूत होऊ शकते आणि सर्व स्तरांवर पारदर्शकता आणि जबाबदारीची जाणीव वाढू शकते.

तथापि, व्हिसलब्लोइंगचे इतके महत्त्व असूनही, व्हिसलब्लोइंग करणाऱ्यास अनेकदा संचालक मंडळ आणि सहकाऱ्यांकडून झालेल्या अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. नोकरी गमावणे, त्रास देणे, ब्लॅक लिस्टमध्ये टाकणे आणि कायदेशीर धमक्या अश्या अनेक वैयक्तिक आणि व्यावसायिक परिणामांना सामोरे जावे लागते. अश्या प्रकारचे प्रतिकूल वातावरण व्यक्तींना आर्थिक गुन्ह्यांची तक्रार करण्यापासून परावृत्त करू शकते आणि संस्थांमध्ये पारदर्शकता वाढवण्याच्या कामात आडकाठी येऊ शकते.

या समस्यांचा सामना करण्यासाठी, कंपन्यांना व्हिसलब्लोअरसाठी कठोर नियम आणि योग्य पावले उचलणे आवश्यक आहे. या नियमांद्वारे  व्हिसलब्लोअर्सची  सुरक्षा आणि त्यांना अश्या गोष्टी निदर्शनास आणून देण्यास उद्युक करणाऱ्या बाबींचा समावेश असला पाहिजे. यासाठी कंपनीने व्हिसलब्लोअर्सना समस्यांची तक्रार करण्यासाठी गोपनीय तक्रारी करणे किंवा तक्रार केलेल्या समस्यांची गांभीर्याने चौकशी करणे आणि त्यांचे योग्य निराकरण करण्यासाठी प्रयत्न करणे असे उपरं राबविले पाहिजे. तसेच, कंपनीचे वातावरण देखील हलके फुलके राहिल्यास लोकांना समस्यांबद्दल खुशाल बोलता येईल आणि ते त्यांना अडचणीत येणार नाहीत. यामुळे प्रत्येकाला सुरक्षित वाटेल आणि कंपनी अधिक चांगली बनवण्यात मदत होईल.

थोडक्यात, कंपनी प्रामाणिक आणि जबाबदार आहे याची खात्री करण्यासाठी व्हिसलब्लोइंग आणि आर्थिक गुन्ह्यांचा अहवाल देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. चुकीच्या गोष्टी आणि जोखमींबद्दल बोलून, व्हिसलब्लोअर संस्थांना नियंत्रणात ठेवण्यास मदत करतात. अश्याप्रकारे जबाबदार राहूनच कंपनी त्यांच्या प्रतिष्ठेचे रक्षण करू शकतात, लोकांचा विश्वास मिळवू शकतात आणि व्यवसाय जगतात चांगले काम करत राहू शकतात.

ऋता कुलकर्णी
ऋता कुलकर्णी
ऋता ही कायदेतज्ज्ञ असून तिने आर्थिक व्यवहारांचे ज्ञान सुलभ होऊन ते सामान्य मराठी माणसांपर्यंत पोहोचावे म्हणून अर्थसाक्षरता नावाचा उपक्रम चालू केला आहे.

वाचनीय असे काही

error: Content is protected !!