भारतीय कुस्तीपटू विनेश फोगटने ५० किलो वजनी गटातील ऑलिम्पिक कुस्ती स्पर्धेच्या अंतिम फेरीसाठी पात्रता मिळवली होती. तिच्या उत्कृष्ट खेळामुळे आणि मेहनतीमुळे, तिला अंतिम फेरीसाठी पात्र ठरलेली पहिली भारतीय महिला कुस्तीपटू म्हणून गौरवण्यात आले. तथापि, अंतिम सामन्याच्या अगदी आदल्या दिवशी तिला एका गंभीर समस्येला तोंड द्यावे लागले – तिचे वजन ५० किलोच्या निर्धारित मर्यादेपेक्षा १०० ग्रॅम अधिक होते. या कारणामुळे तिला स्पर्धेतून अपात्र ठरवण्यात आले. ज्यामुळे तिने CAS (Court of Arbitration for Sport) कडे याचिका दाखल केली आहे.

वजनगणनेची अपूर्णता आणि परिणाम

विनेशच्या वजनाच्या अपात्तता कारणामुळे तिच्या स्वप्नातल्या अंतिम सामन्यात सहभागी होण्याचा अधिकार तिला गमवावा लागला. अंतिम फेरीतून वगळल्यामुळे, तिच्या क्रीडा करिअरवर आणि तिच्या कुटुंबास  मोठा धक्का बसला. ५-० अशा फरकाने उपांत्य फेरीत विजय मिळवणाऱ्या विनेशच्या अपात्रतेमुळे तिची क्रीडा परंपरा आणि भविष्यकाळातील साध्ये धुळीस मिळाली.

CAS कडे याचिका

विनेशने या अपात्रतेविरोधात आंतरराष्ट्रीय क्रीडा लवादाकडे (CAS) दाद मागितली आहे. तिची मागणी आहे की, तिला संयुक्त रौप्य पदक दिले जावे. CAS कडे या याचिकेवर निर्णय घेण्या अगोदर, विनेशने अंतिम सामन्यात सहभागी होण्याची मागणी केली होती. पण CAS ने सांगितले की, अंतिम सामन्यात फेरफार करणे त्यांच्या अधिकारात नाही. त्यामुळे, विनेशने आता संयुक्त रौप्य पदकाची मागणी केली आहे, ज्या कारणामुळे तिच्या क्रीडा करिअरला काही प्रमाणात सन्मान मिळावा.

CAS: आंतरराष्ट्रीय क्रीडा लवाद काय आहे?

आंतरराष्ट्रीय क्रीडा लवाद (Court of Arbitration for Sport, CAS) एक स्वतंत्र संस्था आहे जी १९८४ मध्ये स्थापन करण्यात आली. या संस्थेचा उद्देश म्हणजे खेळाशी संबंधित विवादांचे निराकरण करणे. CAS चे मुख्यालय स्वित्झर्लंडमधील लॉसने शहरात आहे, आणि न्यूयॉर्क व सिडनी येथे याच्या अन्य न्यायालये देखील आहेत. ऑलिम्पिकच्या आयोजनाच्या ठिकाणी तात्पुरते न्यायालय स्थापित केले जाते, ज्याद्वारे संबंधित क्रीडा विवादांचे तात्काळ निराकरण केले जाते.

भारतीय ऑलिम्पिक समितीची भूमिका

भारतीय ऑलिम्पिक समितीने विनेशच्या याचिकेच्या बाजूने वकिली करण्यासाठी प्रमुख विधीज्ञ हरिश साळवे यांची नियुक्ती केली आहे. हरिश साळवे हे एक प्रख्यात विधीज्ञ असून, त्यांनी आपल्या करिअरमध्ये अनेक महत्त्वाच्या क्रीडा प्रकरणांमध्ये यशस्वीपणे काम केले आहे. ते सीएएस समोर विनेशची बाजू मांडतील, आणि यासाठी ते व्हर्च्युअल पद्धतीने उपलब्ध असतील.

सुनावणीची प्रक्रिया

सुनावणीसाठी CAS ने दुपारी १.३० वाजता (भारतीय वेळेनुसार) वेळ निश्चित केला आहे. या सुनावणीसाठी, सीएएसने विनेशला चार वकिलांच्या पर्यायांची माहिती दिली होती, जे पॅरिस ऑलिम्पिकसाठी सीएएसचे निःशुल्क वकील आहेत. भारतीय ऑलिम्पिक समितीने भारतीय वकिलांची नियुक्ती करण्यासाठी अतिरिक्त वेळ मागितला, ज्यामुळे सुनावणी एक दिवस पुढे ढकलण्यात आली.

विनेशची मागणी आणि प्रकरणाचे परिणाम

विनेश फोगटच्या अपात्रतेमुळे तिच्या क्रीडा कारकिर्दीला मोठा धक्का बसला आहे. आंतरराष्ट्रीय क्रीडा लवादाकडे तिच्या मागणीवर काय निर्णय घेतला जातो हे महत्वाचे आहे. तिला संयुक्त रौप्य पदक मिळवून तिच्या क्रीडा करिअरला काही प्रमाणात सन्मान मिळवण्याची आशा आहे. विनेशच्या या प्रकरणामुळे भारतीय क्रीडांगणावर आणि क्रीडा न्याय व्यवस्थेवर प्रश्न उपस्थित झाला आहे, ज्यामुळे पुढील क्रीडा स्पर्धांमध्ये अशा समस्यांचा सामना करण्यासाठी योग्य उपाययोजना करण्याची आवश्यकता स्पष्ट झाली आहे.